آشکارسازها

سیستم اعلام حریق

آشکارسازها:

در سیستم آشکارساز دود آژیر سرخود دو نوع آشکارساز دودی یونیزاسیون و نوری توضیح داده شدند. در این قسمت آشکارسازهای غیرخانگی بدون آژیر بررسی می شوند. آشکارسازها عموما برای پاسخ به یکی از حالتهای دود، حرارت، شعله و یا ترکیبی از آنها طراحی می شوند.

آشکارسازهای حرارتی: آشکارسازهای حرارتی دو نوع هستند. نوع «نقطه ای» که به دمای اطراف یک نقطه خاص پاسخ می دهد و نوع «خطی» که به تغییرات دما در طول خط تغییر آن واکنش نشان می دهد. تمام آشکارسازهای حرارتی نقطه ای دارای المان حرارتی ثابتی هستند که در دمای از پیش تعیین شده به کار می افتند. بعضی از انواع این آشکارسازها دارای المانی طراحی شده هستند که برای مقایسه نرخ افزایش دما در واحد زمان و نشان دادن واکنش سریع به افزایش دما به کار می روند. این نوع آشکارسازها را «حرارتی ترکیبی» می نامند.

به طور کلی، آشکارسازهای حرارتی کمتر از سایر انواع آشکارسازها حساس هستند، مثلا شعله باید به یک سوم ارتفاع سقف برسد تا این آشکارسازها به کار افتند. بنابراین در جاهائی که آتش ضعیفی می تواند سبب خسارت زیادی شود نباید به کار روند.

آشکارسازهای حرارتی دمای ثابت برای واکنش به آتش سوزیهای سریع و برای استفاده در مکانهائی که اعلام خطرهای ناخواسته از آشکارسازهای دودی به علت آلودگی هوا پیش می آید، و در دمای ثابتی مثلا 55 درجه سلسیوس، به کار می روند. آشکارسازهای حرارتی ترکیبی (مقایسه روند افزایش دما نسبت به واحد زمان) به افزایش سریع دمای هوای اطراف واکنش نشان می دهند، ولی به افزایش عادی دمای هوا ناشی از سیستمهای گرم کننده، نور خورشید و ... واکنش نشان نمی دهند. این آشکارسازها المانی دارند که فقط در دمای ثابتی مثلا حدود 55 درجه سلسیوس عمل می کند.

آشکارسازهای حرارتی غالبا با ولتاژ 15 تا 30 ولت تغذیه می شوند و جریان آنها در حالت عادی در 24 ولت حدود 45 تا 60 میکروآمپر است.

چراغ راهنمای آشکارساز، که هنگام عمل کردن آن روشن می شود، به یکی از رنگهای اصلی قرمز یا سبز است و از فاصله زیاد می توان آن را دید. مدارهای دو سیمه آشکارسازهای حرارتی می توانند با کابل، با روپوش پی-وی-سی، با غلاف مکانیکی محافظ یا بدون غلاف محافظ با رساناهائی به مقطع 1 میلیمتر مربع و یا با سیمهای نمره یک و نیم در لوله اجرا شوند.

سیستم اعلام حریق-  ۱ 

آشکارسازهای دودی: دو روش اصلی کشف نقطه ای دود وجود دارد: محفظه یونیزاسیون و محفظه پخش نوری. انتخاب روش کشف آتش معمولا بستگی به نوع آتش احتمالی دارد که باید در مقابل آن حفاظت به عمل آید. در روش یونیزاسیون، جریان ضعیف الکتریکی مابین دو الکترود، با وارد شدن دود به محفظه آشکارساز، کاهش می یابد و آژیر به صدا در می آید. آشکارسازهای یونیزاسیون به ویژه به ذرات زیر دود حاصل از آتشهائی که سریع شعله می کشند حساس هستند ولی حساسیت آنها نسبت به ذرات درشت دود حاصل از اجسام پی-وی-سی که بیش از حد داغ شده اند کم است. در روش پخش نوری، آشکارساز با پخش نور یا در بعضی موارد جذب نور به کار می افتد. آشکارسازهای نوری به ذرات درشت دود بیشتر حساس هستند و حساسیت کمتری نسبت به ذرات ریز دود دارند. هر دو نوع آشکارساز حساسیت کافی برای تشخیص آتشهای عمومی را دارند ولی باید به حریقهای خاصی که ممکن است به وجود آید توجه دقیق بشود. اعلام خطرهای کاذب همچنین می توانند در انتخاب آشکارساز تاثیر داشته باشند. آشکارسازهای یونیزاسیون به دود غلیظ سوختن مواد نفتی و رطوبت؛ و آشکارسازهای نوری به دودهای رقیق توتونی حساس هستند. آشکارسازهای نقطه ای گوناگونی با هر دو روش کشف آتش وجود دارند. برای کاربردهای خاص، آشکارساز شعاع غیرمرئی دود یا آشکارسازهای خطی و آشکارسازهای مکنده که هوا را از چند موقعیت به آشکارساز مرکزی می کشند، وجود دارند. آشکارساز شعاعی دود که وقتی اشعه مادون قرمز دود پنهان است واکنش نشان می دهد و به ویژه برای فضاهای باز و وسیع مانند انبارهای بزرگ خیلی مناسب است. آشکارسازهای مکنده هوا را از داخل کانال می کشند و می تواند با کانالهای با عرضهای متفاوت وفق داده شود. آشکارساز قیاسی یونیزاسیون به ذرات ریز دود حساس است و می تواند برای تشخیص حریقهای معمولی به کار رود. این آشکارساز آنچه را از محیط دریافت می کند به صورت رمز عددی به مرکز کنترل و اعلام حریق می فرستد. آشکارساز یونیزاسیون به ذرات ریز دود حساس است و می تواند برای تشخیص خطرات آتشهای عمومی به کار رود.

آشکارسازهای دودی اغلب با ولتاژهای 15 تا 30 ولت تغذیه می شوند و جریان آنها در حالت عادی در 24 ولت حدود 30 تا 50 میکروآمپر است. مدارهای دوسیمه آشکارسازها می توانند با کابل، با روکش پی-وی-سی، با غلاف مکانیکی یا بدون غلاف محافظ با رساناهائی به مقطع 1 میلیمتر مربع و یا سیمهای نمره یک و نیم در لوله اجرا شوند.

آشکارسازهای شعله: آشکارسازهای شعله براساس تشخیص اشعه مادون قرمز یا ماوراء بنفش عمل می کنند. بر خلاف آشکارسازهای دودی، این آشکارسازها را می توان در هر دو فضای بسته و باز بکار برد. این آشکارسازها باید در خط دید محوطه ای که پوشش خواهند داد قرار بگیرند. آشکارسازهای شعله اغلب برای پوشش فضاهای باز بزرگ با سقفهای خیلی بلند یا بدون سقف جمع کننده دود به کار می روند. آشکارساز قیاسی شعله به شعله هائی که حتی دود همراه دارند واکنش نشان می دهد، تحت تاثیر نور خورشید کمتر قرار می گیرد و علایم دریافتی را به صورت اعداد رمز به مرکز اعلام حریق می فرستد.

سیستم اعلام حریق-۲ 

نصب آشکارسازها: در پایه آشکارسازها دو محل برای عبور پیچ و محکم کردن در محل نصب وجود دارد. بعد از نصب پایه آشکارساز و اتصال سیمهای آن، قسمت حساس آشکارساز روی پایه قرار می گیرد و با چرخش کمی در یک جهت (جهت عقربه های ساعت) در پایه نصب و قفل می شود. پایه های آشکارسازها قسمتهای الکترونیکی که در هنگام نصب آسیب ببیند ندارند. ارتباط الکتریکی پایه و قسمت حساس آشکارساز با سیم برقرار نمی شود، بلکه تیغه های فنری که در پایه پیش بینی شده اند این ارتباط را برقرار می سازند.

آژیرها: مشخصات صدای تمام آژیرهای نصب شده در ساختمان باید یکسان باشند. فقط در فضاهائی که زمینه پارازیتهای زیادی دارد، باید آژیرهائی با صدای بلندتر نصب شود. هنگام انتخاب نوع آژیر در مکانهای پرصدا، باید توجه داشت صدای آژیر با هیچ صدای دیگری اشتباه گرفته نشود. صدای آژیر باید ممتد باشد، اگرچه از نظر دامنه یا فرکانس ممکن است تغییر کند. در سیستمهای دومرحله ای، در فضاهائی که در لحظه آتش سوزی در خطر نیستند، آژیر نگهبان دیگری نصب می شود. تمام آژیرها باید در فرکانس فاصله 500 تا 1000 هرتز کار کنند، مگر اینکه فرکانسهای پارازیتهای صوتی محل آنها را تحت تاثیر قرار دهند. از آژیرهای منقطع نباید استفاده کرد. بطور کلی آژیرها برای هیچ منظور دیگری نباید به کار روند. ولتاژ کار آژیرها از 9 تا 24 ولت است ولی اغلب با 24 ولت کار می کنند و جریان آنها بسته به نوع مورد استفاده از 20 میلی آمپر تا چند آمپر تغییر می کند.

حدود مشخصی برای فاصله آژیرها از یکدیگر پیشنهاد نشده است. ولی حداقل سطح صدای لازم باید 65 دسیبل یا 5 دسیبل بالاتر از پارازیتهائی باشد که احتمالا بیش از 30 ثانیه طول می کشد. اگر سیستم آژیر برای بیدار کردن افراد در خواب لازم باشد، در آن صورت حداقل سطح صدا در محل خواب در شرایط درهای بسته نباید کمتر از 70 دسیبل باشد. این شرایط بر تعداد و محل نصب آژیرها در یک ساختمان تاثیر دارند. تاثیر درها، دیوارها، سقفها و کفها بر صدا باید به حساب آورده شود. اغلب درهای تکی 20 دسیبل سطح صدا را کاهش می دهند. در انواع سیستمهای اعلام حریق حفاظت از جان حداقل سطح صدا در تمام قسمتهای مسکونی خدماتی ساختمان باید ایجاد شود. قسمتهای مسکونی شامل فضاهای محدود شده مانند داکتهای خدماتی هستند که آنجا گاهی افراد مشغول کار می شوند. نصب یک آژیر در محل تجهیزات کنترل و اعلام حریق و آژیر دیگری در بیرون خروجی اصلی لازم است. در عمل، اغلب سیستمهای کشف، اعلام آتش، به اجزائی هم برای حفاظت جان و هم اموال نیاز دارند. بنابراین اغلب سیستمها باید دارای این مشخصه باشند.

سیستم اعلام حریق-۳ 

چراغهای چشمک زن: در فضاهائی که پارازیت زیادی دارند، یا مکانهائی که ساکنین آنها قادر نیستندآژیرها را رسا بشنوند، لازم است ترکیبی از آژیرها و چراغ چشمک زن که از دور قابل دید باشند نصب شوند.

مرکز کنترل و اعلام حریق: انتخاب تجهیزات مرکز کنترل و اعلام حریق بستگی به سیستم اعلام حریق طراحی شده دارد. اکنون هر دو سیستم آدرس یاب معمولی و آدرس یاب قیاسی را می توان برای انواع ساختمانها استفاده کرد. بنابراین مشخصات تجهیزات مرکز کنترل حریق، بر اساس اماکن مورد پوشش خواهد بود. اما، روشهای نشان دهنده از این قاعده کمتر تبعیت می کند و بستگی به نیازهای ساختمان دارد. هنگام انتخاب تجهیزات کنترل، مصرف جریان مدارهای کشف آتش و آژیرها هر دو در نظر گرفته می شوند. بعضی از تابلوهای مرکز کنترل و اعلام حریق، منبع تغذیه جریان مستقیم کمکی دارند، اما در ساختمانهای بزرگ لازم است منبع تغذیه جریان مستقیم خارجی برای مرکز کنترل و اعلام حریق فراهم شود. قدرت منبع برق کمکی با توجه به مصرف جریان سیستم و مشخصات تغذیه آن تعیین می شود. بطور کلی منبع برق کمکی حداقل باید در شرایط عادی به مدت 24 ساعت دوام یابد که 30 دقیقه آن بار کامل همراه با آژیر است. در شرایط ویژه، مانند وجود مولد برق اضطراری، این زمانی می تواند کاهش یابد. اگر ساختمانی برای مدت مشخصی فاقد سکنه است، زمان عادی رزرو، باید 24 ساعت طولانیتر از مدتی باشد که ساختمان پر از سکنه است. مثلا اگر ساختمانی از ساعت 6 بعد از ظهر چهارشنبه تا 8 صبح شنبه بدون سکنه است، برق کمکی سیستم اعلام حریق باید بتواند 86 ساعت تحت شرایط عادی با 30 دقیقه با بار کامل همراه با آژیر کار کند. تعداد مدارهای مرکز کنترل و اعلام حریق متناسب با تعداد ناحیه های هر ساختمان است. مثلا برای ساختمانی با 9 ناحیه، یک مرکز 12 مداری لازم خواهد بود که سه مدار اضافی آن رزرو است

سیستم اعلام حریق-۴ 

نصب تجهیزات: کارکرد خوب سیستم اعلام حریق بستگی به نحوه اتصال داخلی تجهیزات آن دارد. بعضی از اتصالات داخلی باید به خوبی برای مدت قابل توجهی بعد از آتش سوزی عمل کنند. بنابراین کابلها می توانند به دو گروه تقسیم شوند:

- کابلهای مجازی که کارکرد آنها در زمان آتش ضروری نیست مانند کابلهای تغذیه مدارهای شستیها و آشکارسازها

- کابلهای مجازی که کارکرد آنها در مدت آتش سوزی ضروری است مانند کابلهای تغذیه مرکز کنترل و اعلام حریق و مدارهای آژیرها

کابلهائی که روکش پی-وی-سی دارند با غلاف محافظ مکانیکی یا بدون محافظ با رساناهای به سطح مقطع یک میلیمتر مربع برای گروه یک مناسب هستند. برای گروه دو نیز می توان از همان کابل استفاده کرد مشروط بر اینکه در محافظ مکانیکی اضافی نظیر لوله های فولادی؛ یا در زیر حداقل 12 میلیمتر پلاستر یا پوشش مشابه در دیوار یا زیر کف با حداقل 30 دقیقه مقاومت در مقابل آتش قرار گرفته باشند. کابل تغذیه سیستم مستقیما به منبع برق 220 ولت متناوب توسط یک وسیله حفاظتی و یک وسیله قطع مدار وصل شده است

سیستم اعلام حریق-۵ 

چند قاعده عمومی سیستم اعلام حریق حفاظت از اموال

-برای سیستم اعلام حریق حفاظت اموال نوع اول، کلیه قسمتهای ساختمان باید بطور موثر حفاظت شود. به این خاطر هر فضای کاملا محصور شده باید جداگانه در نظر گرفته شود.

-فضاهائی که با سیستم اعلام حریق حفاظت اموال نوع دوم حفاظت شده اند باید بوسیله سازه مقاوم در برابر آتش از فضاهای حفاظت نشده جدا شوند.

-دستشوئیها و توالتها اگر مشترکا با راهرو حفاظت شده باشند، نیاز به حفاظت جداگانه ندارند.

-اگر اتاقی با تیغه ای تا ارتفاع 30 سانتیمتری زیر سقف، به دو قسمت تقسیم شده است هر قسمت باید جداگانه در نظر گرفته شود.

-فضاهای مخصوص بالابرها، آسانسورها، کانالهای دودکش مانند محصور شده و راه پله ها باید با آشکارسازهائی در سقف فوقانی و در سقف یک و نیم متری فضای باز منتهی به هر طبقه محافظت شوند.

-آشکارسازها نباید در فاصله کمتر از پنجاه سانتیمتری سقف مجاور دیوارها نصب شوند.

-در شرایط عادی، آشکارسازهای دودی نباید در آشپزخانه ها، حمامها، دوشها یا مکانهای مشابه نصب شوند.

-در مکانهائی که پله برقی دارند یا پلکان دارای سقف شیب دار هستند، ممکن است آشکارسازها در سقف شیب دار نصب شود.

-پله های محصور باید با نصب آشکارسازها در سقف پاگردهای هر طبقه محافظت شوند.

-اگر آشکارسازی از دید پنهان باشد، بهتر است با نصب نشان دهنده قابل دید از راه دور، عملکرد آن نشان داده شود. سایر موانع مانند چراغها معمولا مانع جریان دود به طرف آشکارسازها نمی شوند.

-فاصله آشکارسازها از موانعی که در برابر جریان گازهای گرم یا دود به سمت آنها قرار دارند نباید کمتر از پنجاه سانتیمتر باشد.